Günün Bilgisi – Ocakbaşı
okuma süresi 3 dakika
Ocağın başında toplanarak kömür ateşinde pişirilen yemekleri yeme geleneğinin rakı kültürüyle bütünleştiği meyhane türü. Dr. Ahmet Uhri Ateşin Kültür Tarihi isimli kitabında “…ocakların insanoğlunun birlikte yaşaması yani sosyalleşme olgusu üzerine etkileri ise açıktır. (…) bu olgu sonucu, ateşin topluluğu duygu ve düşünce yönünde birleştirici etkisi de olmuş…” dedikten sonra bir besin maddesini pişirerek yenebilecek hale getirme eyleminin, sosyalleşmenin göstergesi olarak algılanabileceğini anlatır. Çünkü, ocak topluluğun birlikteliğini ve hatta dayanışmasını simgelemekte, bunu da paylaşım üzerinden anlatmaktadır. Aslında ocakbaşı başlı başına sosyolojik bir çözümlemedir.
Piknik mangalcıları darılmasın; bu kitabî bilgilerin en iyi rakı dünyasındaki ocakbaşı uygulaması ile yaşama geçtiğini herkes kabul etmeli. Ocakbaşı kavramı akla sadece rakı eşliğinde, soğumasına fırsat kalmadan mideye indirilen yiyecekleri getirmiyor. En başta közün o davetkâr ve imrendirici kokusu gelir, diğer ehlikeyiflerle yapılan hoş sohbetler eşliğinde lokmalar yudumları, yudumlar sohbetleri ve paylaşımları kovalar. Ama bu paylaşımlar son derece sakin, ahenkli, saygılı ve yapılan jestlerle süslüdür. İlk anlamı ızgara yapılan bir ocağın başında oturup rakı içmek, ocakta pişirilenlerden ya da pişirilmesi sipariş edilenlerden küçük lokmalar halinde yemek ve tüm bunların yapıldığı yer olan ocakbaşının varoluş amacı aslında geçmişten bugüne ve her yerde aynı; paylaşmak. Derdi, keyfi, lokmayı ve hatta rakıyı… Ocakbaşı gerçek bir sağaltım yeridir. Sakatat dahil bütün ızgaraların sunulmasıyla birlikte daha çok kebap tüketilen bu mekânların kendine özgü bir kuveri ve meze mönüsü de vardır. Sözgelimi beyaz peynir yerine tulum peyniri servis edilir; çünkü ekmek olarak sıcak pide ve lavaş sunulur. Lahmacun mutlaka fındıktır. Salata ise ezme ve gâvurdağıdır. [bkz. gâvurdağı salatası] Ana yemek olan ızgara ise birer birer pişirilerek bittikçe yenilenmek usulüyle ağır ağır servis edilir. Ocakbaşında rakı içmeye gelince; bu, meyhanede olduğu gibi bir genel kural değil, yalnızca seçim konusudur. Kaldı ki, akşam saatlerinde bir ocağın başında bir araya gelen dostların dertleşmek ya da keyiflenmek için ızgaralarını rakıyla tatlandırmak istemiş olacakları kolayca öngörülebilir. Öte yandan, ocakbaşı ve rakı birlikteliğinin tarihçesine ilişkin kesin bilgiler de bulunmamaktadır.
Her ne kadar bugün, özellikle metropollerde değişiklik gösterse de tam bir eril kültür uygulaması olan ve daha çok kış aylarında tercih edilen salonları, bu özellikleri nedeniyle Anadolu’da daha çok şehir dışında bulunmaktadır. Elbette yöreden yöreye değişen âdetleriyle… Hepsi bir yana, nerede olursa olsun rakı ve sohbet eşliğinde, karın doyurmak için değil de keyif için hazırlanan ve yenen yemeklerin sofrasıdır, ocakbaşı denilen. Zaten sohbet değil midir, rakıya en güzel meze?
Rakı Ansiklopedisi‘nden alınmıştır.
