Günün Bilgisi – İmbik
okuma süresi 3 dakika
Alkollü içkilerin üretiminde, fermantasyondan çıkan mayşeden tarımsal kökenli distilat eldesi için, kesikli proses yöntemiyle distilasyon yapabilen cihaz.
Distilasyonun geçmişi, MÖ 800 yıllarına tarihlenmekteyse de, distilasyon cihazlarına ait ilk resimler MS 3. yüzyılda yaşamış simyacılara ait olup; distilasyonu konu edinen ilk eser 1167 yılında Magister Salernus tarafından yazılmıştır. Başlangıçta distilasyon sonucu elde edilen alkol, daha çok hekimlikte kullanılmış ve Latince aqua vitae (hayat suyu) olarak adlandırılmıştı.
Hayat suyu elde edilen ilk imbikler, açık ateşle alttan ısıtılan bir kazan, bir buhar borusu ve soğutucudan ibaretti. Zaman içinde kazanla buhar borusu arasına küresel veya oval bir deflegmatör yerleştirilmiş ve burada havanın soğutma etkisinden yararlanılarak buharın kısmi yoğuşması sağlanmış; ardından imbiklerin dışından açık alev yerine içine helezoni buhar serpantinleri yerleştirilmesi suretiyle ısıtılması yöntemi bulunmuş; zamanla iki katlı imbikler ve nihayet çok katlı distilasyon kolonları geliştirilmiştir. Günümüzde, özel saflıkta bakırdan yoğun bir el emeği ve ustalık ile imal edilen imbikler, kullanıldığı ülkeye ve ürünün cinsine göre bazı değişiklikler gösterir. Bunun nedeni, konuda gelenekselliğin ön planda olmasıdır. Örneğin kanyak imbiklerinin soğan biçimindeki kazan ve deflegmatör yapısı yanında, viski imbikleri çok daha büyük hacimli ve daha silindirik yapıdadır.
İmbikten ürün akışı başladığında ilk çıkan ve ayrılan kısma baş, daha sonra çıkan ve değerlendirilen kısma orta ürün, en sonunda çıkan ve yine ayrılan kısma son denir. Baş ve son ürünün bileşiminde su ile istenmeyen fermantasyon yan ürünleri; orta üründe ise, alkol ve aroma profilini oluşturan fermantasyon yan ürünleri bulunur. Geleneksel imbikler ile istenen alkol derecesine ulaşılması için, ikili veya üçlü seriler halinde çalışılır. Geleneksel imbik, her defasında yükleme ve temizleme işlemi gerektirdiği için, kolon distilasyonuna oranla çok daha zahmetli ve daha yüksek maliyetli bir işlemdir. Sürekli proses olan kolon distilasyonu, daha yüksek verim, daha düşük enerji ve işçilik maliyeti avantajı nedeniyle, zaman içinde imbik distilasyonunun yerini almıştır. Ancak, geleneksel imbikten elde edilen distilatın aroma profili, aynı alkol derecesinde kolon distilasyonu ile elde edilen distilattan çok daha kompleks ve meraklısı için çok daha etkileyicidir.
Günümüzde geleneksel imbik kullanımı; bazı viski, kanyak, rom ve meyve brendisi çeşitlerinin distilasyonu ile rakı, distile cin gibi bazı içkilerin aromalandırma işlemleriyle sınırlı kalmış olup; halen çıplak ateşle ısıtılan imbikleri kullanan özgün üreticiler dahi bulunmaktadır. Rakının tamamen imbikten çekilmesi konusunda toplumsal kültürümüzün korunduğunu görmek, kıvanç kaynağımızdır.
Rakı Ansiklopedisi’nden alınmıştır.
