Günün Bilgisi: Madımak
okuma süresi 2 dakika
Madımak ya da madımalak (Polygonum cognatum), kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli, çok yıllık yenebilen otsu bitki türü. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ “madımak salatası” olarak yenir ya da pişirilerek “madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi” yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda (nisan, mayıs, haziranın ilk yarısı) yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.
Türkçedeki “madımak” adı etimolojik olarak Ermenice “madideğ” (մատիտեղ) kelimesinden kökenlenen bir alıntıdır.
Yetiştiği yörelerde sevilen ve aranan bir yemek maddesi olsa da halk tıbbında kullanımı sınırlıdır. İdrar artırıcı, şeker hastalarında kan şeker düşürücü, damar büzücü olması sebebi ile uzun süreli kanamalarda kadınlarda ve hemoroidlerde kullanıldığı diyare ve kusmada, böbrek taşlarını düşürmede etkili olduğu kayıtlıdır. Tohumları bronşit tedavisinde kullanılmaktadır. Burdur’da şeker hastalığı ve egzema için kullanılır ve guatr için lapası boğaza sarılır. Erzurum’da jinekolojik hastalıklar için sütte haşlanır ve buğusu kullanılır. Tunceli’de romatizma hastalığı için kullanılır.
Sivas’tan kaydedilen ve Nida Tüfekçi tarafından derlenip notaya aktarılan “Madımak oylum oylum” (TRT repertuar no: 01737) ile Muzaffer Sarısözen tarafından derlenip notaya aktarılan “Madımah bitti m’ola” (TRT repertuar no: 00595) adını taşıyan türküler madımağın Türk halk müziğine yansıyan en tanınmış örnekleridir.
Yozgat’ın Sorgun ilçesine bağlı Akocak köyünde yedincisi 2012 yılında yapılan “Madımak Şenliği” düzenlenir. Sivas’ın Akıncılar ilçesinde “Madımak Festivali” düzenlenir. Sivas’ta Perakende Sebze Hali Derneği tarafından “Geleneksel Sebze hali-madımak-çiçek ve tohumculuk yaz festivali” düzenlenir.
Fakat Madımak bizim için ne bit bitki adı, ne bir ilaç, ne de bir festival adı. Madımak, Sivas’ta bir otelin adı.
